Psychodietetyka i psychodietetyk- czyli jak i z pomocą jakiego specjalisty wyjść z błędnego koła odchudzania, trwale zmienić zachowania i nawyki żywieniowe, przyzwyczajenia zdrowotne, przekonania na temat jedzenia i utrwalone schematy poznawcze, które nie działają.
Czy zastanawiałeś(-aś) się gdzie, a może również u jakiego specjalisty szukać odpowiedzi na pytania jak efektywnie schudnąć, jak przestać jeść słodycze, dlaczego podejmowane dotychczas próby odchudzania nie przyniosły zamierzonych efektów, dlaczego utrzymanie efektu redukcji masy ciała jest takie trudne, skąd czerpać motywację w procesie redukcji masy ciała, skąd bierze się emocjonalne jedzenie, zaburzenia odżywiania czym jest uważne jedzenie, jak zmienić skutecznie nawyki żywieniowe oraz stylu życia, a może jak w końcu wyjść z błędnego koła odchudzania? Dzisiejszy artykuł poświęcony jest psychodietetyce oraz psychodietetykowi- czyli dziedzinie, która podejmuje wyżej wymienione pytania oraz specjaliście, który może pomóc Ci wyjść z błędnego koła odchudznia i trwale zmienić nawyki żywieniowe, przyzwyczajenia zdrowotne, przekonania na temat jedzenia i utrwalone schematy poznawcze, które nie działają oraz znacząco poprawić Twoją relację z jedzeniem, zdrowie oraz jakość życia.
Psychodietetyka- co to jest?
Jako dziedzina nauki łączy w sobie wiedzę z zakresu dietetyki, psychologii, oraz zasad zdrowego stylu życia. Koncentruje się przede wszystkim na wsparciu osób z zaburzonymi wzorcami odżywiania oraz cierpiących na choroby związane z niewłaściwym odżywianiem mających podłoże psychiczne. Problemy somatyczne widoczne np. pod postacią nadmiernej masy ciała postrzega jako skutek, a nie przyczynę choroby czy zaburzenia. Skupia się przede wszystkim na przyczynach psychicznych i psychologicznych- zaburzeń odżywiania i chorób związanych z niewłaściwym odżywianiem (m.in. miażdżycy, cukrzycy, otyłości, niedokrwiennej choroby serca, nadciśnienia tętniczego, chorób nowotworowych, a także anoreksji, bulimii i innych zaburzeń łaknienia).
Psychodietetyka, a dietetyka ? Jakie są różnice?
Psychodietetyka poszukuje przyczyny problemu w sferze psychicznego funkcjonowania jednostki. Dietetyka przede wszystkim spogląda na człowieka i jego funkcjonowanie w sferze fizycznej ( somatycznej). Psychodietetyka w znacznie większym stopniu kładzie nacisk na psychiczną sferę funkcjonowania jednostki i właśnie w „głowie” poszukuje głównego źródła problemów widocznych- np. w postaci nadprogramowych kilogramów lub niedowagi.
Psychodietetyka- jaki jest jej zakres?
Do obszaru psychodietetyki zalicza się:
- Zachowania żywieniowe
- Zaburzenia odżywiania: anoreksja, bulimia
- Terapia karmienia
- Nawyki żywieniowe i ich modelowanie
- Uzależnienie od jedzenia
- Psychologia żywienia/ psychiatria żywieniowa
- Ortoreksja psychiczna
- Nadwaga/Otyłość
- Style jedzenia i ich charakterystyka ‘
- Emocje i ich regulacja, a jedzenie: wzajemne współzależności
- Relacja między stresem, a zachowaniami żywieniowymi
- Związek emocji z jedzeniem
- Koncepcja jedzenia emocjonalnego
- Psychologia procesu odchudzania
- Zmiany emocjonalne wynikające z restrykcji żywieniowych
- Motywacja i jej rola w procesie odchudzania
- Etapy interwencji w redukcji masy ciała
- Niezdrowe nawyki żywieniowe i ich zmiana
- Pojęcie nawyku żywieniowego i mechanizm jego działania
- Wyznaczniki niezdrowych nawyków żywieniowych
- Uwarunkowania niezdrowych zachowań żywieniowych
- Zmiana jako proces
- Psychologiczne determinanty motywacji do zmiany
- Samokontrola, a samoregulacja
- Motywacja do zmiany oraz dialog motywujący
Psychodietetyk- kim jest i jak pomaga?
Jest profesjonalistą, który aktywnie słucha, doradza (za zgodą pacjenta), edukuje, prowadzi, motywuje, wchodzi na drogę wraz z pacjentem, stara się być przewodnikiem, nawiązuje długotrwałą relacje z pacjentem. Oprócz posiadanych kompetencji, powszechnie uważa się, że cechy osobiste („dobrego pomagacza”) są równie ważne jak nie ważniejsze od stosowanych przez niego technik i metod pomocy. Do cech pożądanych psychodietetyka zalicza się: empatię, samoświadomość, otwartość, życzliwość, autentyczność, odpowiedzialność, aktywność, zdrowy rozsądek, szacunek, akceptację i profesjonalizm. Rolą psychodietetyka jest również motywowanie- czyli tworzenie warunków dzięki, którym podjęcie określonych czynności staje się dla jednostki atrakcyjne, dlatego, że niesie ze sobą określone korzyści lub pozwala uniknąć określonych szkód. Motywuje do trwałej zmiany stylu życia i przekonań na prozdrowotne. Relacja psychodietetyka z podopiecznym w czasie trwania terapii powinna być długoterminowa ( każda zmiana wymaga czasu) i taka właśnie relacja sprzyja efektywności procesu zmiany. Psychodietetyk buduje relacje, poczucie bezpieczeństwa u pacjenta, stwarza przestrzeń do tego, aby pacjent czuł się dobrze i komfortowo podczas sesji psychodietetycznej, dba o ogólny dobrostan pacjenta: dobrostan fizyczny, psychiczny, psychologiczny i społeczny pacjenta, nie skupia się tylko na ciele- fizycznym obrazie choroby czy zaburzeniu. Psychodietetyk pracuje często w interdyscyplinarnym zespole specjalistów, co pozwala na szybsze dotarcie do przyczyny/przyczyn problemu/problemów pacjenta oraz kompleksową terapię, dzięki której proces powrotu do pełnego dobrostanu może przebiegać szybciej. To w dużej mierze relacja jaka wytworzy się między psychodietetykiem, a pacjentem/podopiecznym wpływa na efektywność współpracy w kontekście realizacji założonych celów krótko i długoterminowych terapii.
Psychodietetyk- na czym się NIE skupia?
Psychodietetyk nie skupia się na samej redukcji masy ciała, a na poprawie samopoczucia fizycznego i psychicznego. Zamiast: chcę schudnąć 10 kg do ślubu córki choć to może być fakt, skupiamy się na zmianie stylu życia, sposobu odżywiania, swojego życia, poprawą stanu psychofizycznego oraz klinicznego, a tracone kilogramy postrzega „tylko” jako pozytywny „skutek uboczny” wprowadzonych w życie pacjenta zmian, które zaczynają się „w głowie”.
Jak wygląda współpraca z psychodietetetykiem w ramach poradnictwa psychodietetycznego?
Współpraca z psychodietetykiem to współpraca długoterminowa, co najmniej kilkumiesięczna, uzależniona jednak od kilku czynników tj.:
-jak długo ma miejsce problem
-jaka jest skala problemu
-czy pacjent zgłasza się z jednym problemem czy jest to problem wielowymiarowy
-na jakim etapie swojego życia obecnie znajduje się pacjent
-jaka była wcześniejsza historia pracy nad problemem
Częstotliwość i czas planowanych spotkań w ramach poradnictwa psychodietetycznego ustalane są indywidualnie z pacjentem, a uwarunkowane są między innymi: stanem zdrowia, sposobem i długością leczenia, możliwościami czasowymi pacjenta, gotowością do zmiany zachowań żywieniowych lub potrzebą kontroli realizacji i utrwalenia przekazywanych zaleceń.
Psychodietetyk online- jakie są korzyści z formy spotkań online dla pacjenta, który zgłasza się do psychodietetyka?
Korzyści jakie mogą odnieść pacjenci z sesji psychodietetycznych w formie online w porównaniu do spotkań stacjonarnych to np.:
-większa elastyczność w doborze odpowiedniego czasu
-brak krępacji ze strony pacjenta (kamera wszystkiego nie zarejestruje)
-oszczędność czasu na dojazd
-brak konieczności tuszowania problemu w tym m.in swojej masy ciała
-pacjent przebywa w swoim znanym otoczeniu co daje większe poczucie bezpieczeństwa
Sesje psychodietetyczne- jaki jest zakres poruszanych tematów na poszczególnych spotkaniach z psychodietetykiem?
- Poznajemy się nawzajem i proponujemy niezbędne narzędzia, formułujemy podstawowe zalecenia.
- Formułujemy wspólnie cele.
- Podstawowa edukacja żywieniowa- w zależności od stanu klinicznego i poziomu edukacji pacjenta.
- Podstawowe zalecenia dotyczące aktywności fizycznej- dostosowane do stanu klinicznego pacjenta, aktualnych możliwości, tolerancji wysiłku.
- Edukacja w zakresie sposobu jedzenia- fizjologia żywienia, fizjologia redukcji masy ciała, uważne jedzenie- jak jeść uważnie.
- Edukacja w zakresie robienia zakupów i czytania etykiet- kiedy, gdzie i w jaki sposób planować i robić zakupy, mechanizm działania reklam, promocji, wielkości opakowań, food marketingu żywieniowego, jak czytać etykiety i na co zwracać szczególną uwagę, jak robić tanie zakupy, jak nie marnować żywności.
- Jak zmienić swoje środowisko na mniej obestogenne?
- Ciekawostki żywieniowe- nowości w nauce.
- Propozycja współpracy z grupą wsparcia.
- Dalszy horyzont współpracy- spotkania w dłuższym odstępie czasu.
Sesje psychodietetyczne- co jeszcze jest ważne oraz z jakich narzędzi korzysta psychodietetyk?
Na każdej wizycie pacjent może liczyć na: poznanie, analizę, ewentualną korektę, pokazanie jak zrobić kolejny krok- wszystko razem z pacjentem i za jego zgodą.
W procesie zmiany- istotnym elementem jest również kontrola- nauka samokontroli- rozumiana jako monitoring efektywności procesu wprowadzanych zmian w zachowaniach żywieniowych. Psychodietetyk wykorzystuje w tym celu narzędzia- które przede wszystkim będą zrozumiałe i możliwe do zastosowania przez pacjenta. Do podstawowych narzędzi pomocnych dla pacjenta i psychodietetyka, które wykorzystujemy podczas spotkań należą: dzienniczek żywieniowy, pamiętnik zmiany, przypominajki, aplikacje w telefonie, kartki samoprzylepne, plansze edukacyjne, talerz żywieniowy.
Podsumowanie
Efektywne odchudzanie stanowi dla wielu osób duże wyzwanie i jest to proces wielowymiarowy i zwykle długotrwały, który wymaga podjęcia zmian na różnych płaszczyznach. Jest wyzwaniem zarówno dla psychodietetyka jak i pacjenta nie tylko z uwagi na rezultaty, lecz także ze względu na trudności z utrzymaniem efektów. Odchudzanie z perspektywy psychodietetycznej nie jest postrzegane jako incydentalne zachowanie, ale jako trwała zmiana nawyków żywieniowych, przyzwyczajeń zdrowotnych, przekonań na temat jedzenia i utrwalonych schematów poznawczych. Psychodietetyk pracuje przede wszystkim nad poprawą zdrowia psycho fizycznego bardziej niż nad samą redukcja kilogramów, ponieważ ich nadmiar jest zwykle skutkiem braku zdrowia w wymiarze psychicznym, społecznym lub fizycznym. Kilogramy są skutkiem, psychodietetyk pracuje nad przyczyną.
W kolejnym artykule postaram się przybliżyć Ci najważniejsze tematy, nad którymi pracuję z pacjentami podczas sesji pschodietetycznych.